Onze huisdieren worden steeds ouder, door betere voeding en veterinaire zorg. Naarmate ze ouder worden, zien we echter wel meer leeftijdsgerelateerde aandoeningen ontstaan. Een bekende aandoening die veel voorkomt bij oudere dieren is dementie.
Wat is dementie bij huisdieren precies?
De officiële naam voor dementie bij huisdieren is Cognitief Dysfunctie Syndroom (CDS). Bij de hond spreken we van Canine Cognitive Dysfunction Syndrome (CCDS), bij de kat van Feline Cognitive Dysfunction Syndrome (FCDS).
CCDS bij de hond en FCDS bij de kat worden beschouwd als de huisdieren-analogen van de ziekte van Alzheimer bij de mens. Bij een hond of een kat met dementie werken de hersenen steeds minder goed. Dit komt door bepaalde processen die optreden in de hersenen, waardoor zenuwcellen beschadigd raken of zelfs dood gaan. Bij sommige dieren verloopt de achteruitgang heel snel, bij andere duurt het veel langer. Uiteindelijk raakt een dier door de gevolgen van dementie erg verzwakt en overlijdt.
Hoe vaak komt dementie voor bij honden en katten?
Dementie bij honden en katten is een veel voorkomende ziekte, zeker bij ouder wordende dieren. Uit studies blijkt bijvoorbeeld dat 23% van de honden van 11-12 jaar oud en 68% van de honden van 15-16 jaar oud ten minste één symptoom heeft dat overeenkomt met dementie. Een andere studie laat zien dat dementie bij honden van 8 jaar en ouder tussen de 14,2 en 22,5% voorkomt.
Bij katten is deze hoge prevalentie vergelijkbaar. Onderzoek toont aan dat ongeveer 36% van de katten tussen de 11 en 21 jaar lijdt aan dementie. En zelfs vijftig procent van de katten ouder dan 15 jaar vertoont gedragsveranderingen die verband houden met kattendementie.
Bij honden kan dementie al optreden vanaf 4.5 jarige leeftijd, maar wordt vaker gezien vanaf 7 jaar. Bij katten komt dementie meestal voor vanaf de leeftijd van 11 jaar; eerder komt echter ook voor.
Wat zijn de symptomen van een hond of kat met dementie?
Dementie bij honden en katten veroorzaakt veel van dezelfde veranderingen in de hersenen van onze huisdieren als de ziekte van Alzheimer bij menselijke hersenen doet. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel overeenkomsten zijn tussen de symptomen van huisdieren en mensen met dementie. Ook bij honden en katten worden het leervermogen en het geheugen aangetast. Daarnaast is bekend dat net als bij mensen, verschijnselen als depressie, agitatie, apathie en desoriëntatie kunnen voorkomen.
De belangrijkste verschijnselen van dementie bij honden en katten zijn:
- Veranderingen in de normale sociale interactie met de eigenaar of met andere huisdieren, zoals minder begroeten, minder aandacht vragen.
- Geen interesse meer in spelen.
- Ruimtelijke desoriëntatie: het niet meer kunnen vinden van bekende, belangrijke plekken, zoals de voerbak of de kattenbak. “Opgesloten raken” in een hoek of achter de bank.
- Doelloos rondlopen, steeds van binnen naar buiten lopen, of weglopen van huis.
- Minder of niet meer reageren op prikkels, zoals geroepen worden.
- Verlies van interesse in voedsel en water, of juist overeten (“vergeten” dat ze al gegeten hebben).
- Veranderingen in slaappatronen: meer nachtactiviteit, overdag juist meer slapen.
- Onzindelijkheid. Ook: niet meer aangeven dat je nodig moet worden uitgelaten (bij honden).
- Lange periodes van miauwen of blaffen zonder enige reden, vooral 's nachts.
- Lange tijd in de ruimte of naar de muren staren.
- Plotselinge verlatingsangst, terwijl de hond of kat eerder wel alleen kon zijn.
- Niet meer goed kunnen leren, commando’s vergeten.
- Angstig gedrag zonder aanwijsbare oorzaak.
Hoe wordt de diagnose dementie gesteld bij onze huisdieren?
Naast dementie zijn er meerdere andere oorzaken die vergelijkbare verschijnselen van cognitieve achteruitgang kunnen geven bij oudere huisdieren, zoals nieraandoeningen, leveraandoeningen, een te snel werkende schildklier (kat) of een ander probleem in de hersenen dan dementie. Voor het stellen van de diagnose dementie moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:
- een plausibele anamnese,
- een normaal lichamelijk en neurologisch onderzoek,
- een bloedonderzoek zonder afwijkingen die de verschijnselen kunnen verklaren
- corticale atrofie op MRI
Door de hoge kosten en de noodzaak van algemene anesthesie wordt een MRI echter niet altijd uitgevoerd.
Bij het stellen van de juiste diagnose wordt er ook vaak gebruik gemaakt van zogenaamde screeningsvragenlijsten. Dit zijn vragenlijsten die worden ingevuld door de eigenaar. De vragenlijst gaat over het gedrag van het huisdier m.b.t. verschillende onderwerpen, zoals sociale interactie, zindelijkheid en de slaap-waakcyclus. Op basis van de antwoorden kunnen verschillende stadia van dementie worden vastgesteld: licht, matig en ernstig.
Voorbeelden van dit soort screeningsvragenlijsten zijn de CANine DEmentia Scale (CADES) en de Canine Cognitive Dysfunction Rating scale (CCDR).
Er wordt nog steeds gezocht naar makkelijke en effectieve methoden om dementie bij huisdieren vast te stellen. Bij honden lijkt de sustained gaze test – een test die beoordeelt hoe lang een hond kan kijken naar zijn eigenaar die een beloning vasthoudt – een goede indicator om cognitieve achteruitgang vast te stellen.
Is er een behandeling voor honden of katten met dementie?
Dementie bij huisdieren is helaas niet te genezen. Het hoogst haalbare zijn maatregelen om het ziekteproces proberen te vertragen. Daarnaast zijn er manieren om je huisdier te helpen om te gaan met dementie, zoals regelmaat en een vast dagpatroon. Kleine veranderingen in huis, zoals een extra kattenbak of het afschermen van bepaalde delen van je huis, kunnen helpen om extra verwarring en desoriëntatie te voorkomen.
Zorg dat je huisdier met dementie zich comfortabel blijft voelen. Houd ze actief en blijf ze mentaal uitdagen, ook al lijkt dit soms zinloos. Ook huisdieren met dementie genieten meestal nog van aandacht en sociaal contact. Als je huisdier zichzelf niet meer kan verzorgen, poets en houd hem dan schoon. Omdat je huisdier meer kan slapen, is het belangrijk dat hij meerdere zachte ligplekken heeft zodat hij comfortabel kan liggen. Als er sprake is van angst of stress, kun je proberen dit te verminderen met feromonenproducten, zoals Adaptil® (hond) of Feliway® (kat).
Dieet, medicatie en voedingssupplementen bij huisdieren met dementie.
Diergeneesmiddelen (op recept) die kunnen worden ingezet bij honden met dementie zijn Selgian® (selegiline) en Vitofyllin®. Ook anti-angst medicatie zoals Clomicalm® wordt soms aan honden met dementie voorgeschreven. Uit onderzoek is gebleken dat deze medicatie slechts bij een beperkt aantal honden met dementie werkt. Voor katten met dementie is er geen geregistreerde medicatie beschikbaar. Het effect van (off-label use van) selegeline bij katten is vaak zeer teleurstellend.
Daarnaast zijn er meerdere voedingssupplementen op de markt die claimen een positief effect te hebben op dieren met dementie verschijnselen. Voorbeelden hiervan zijn Cholodin® (o.a. choline, voor honden) en Aktivait® (voor honden en katten). De werkzaamheid van deze supplementen is nog niet overtuigend aangetoond.
Onderzoek naar de voordelen van choline-suppletie bij mensen richt zich momenteel op claims die verband houden met het ondersteunen van de gezondheid en het denkvermogen van de hersenen. Studies bij dieren zijn heel erg beperkt. Er is anekdotisch bewijs dat choline gunstige effecten kan hebben bij neurodegeneratieve aandoeningen zoals dementie door de productie van neurotransmitters te ondersteunen.
Over Aktivait® is er in 2007 een artikel gepubliceerd wat een licht positief effect laat zijn bij honden met dementie. De schaal van de studie was echter erg klein, zodat een dergelijke conclusie eigenlijk moeilijk te trekken is. Studies van supplementen bij katten met dementie zijn (nog) niet voorhanden.
Vroeger werd gedacht dat een dieet of supplement met veel antioxidanten nuttig zou zijn om zo vrije radicalen weg te vangen, die schade aan cellen zouden veroorzaken. Deze wijdverbreide theorie is echter achterhaald.
Toch kan een speciaal dieetvoer voor oudere dieren wel een positief effect hebben, omdat oudere dieren andere voedingsbehoeftes hebben dan hun jongere soortgenoten. Voorbeelden van diëten speciaal gericht op de gezondheid van de hersenen zijn Hill’s® b/d en Proplan® Senior met OPTIAGE®.
Kun je dementie bij huisdieren voorkomen?
Er is erg weinig onderzoek gedaan naar de preventie van dementie bij honden en katten. Bij mensen kennen we wel een aantal risicofactoren. Het is aannemelijk dat sommige risicofactoren ook voor honden en katten het risico op het ontwikkelen van dementie kunnen vergroten. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld ongezonde voeding en overgewicht. Een kwalitatief goed voer is dus erg belangrijk voor je huisdier, evenals een gezond gewicht. Zorg ook voor voldoende mentale uitdaging. Over het mentaal fit houden van je huisdier schreef ik eerder een blog.
Heeft u n.a.v. dit artikel nog vragen of zoekt u advies voor uw hond of kat met dementie? Neem dan contact met ons op.